Chuyển đổi số

Đến lúc CFO cần thay đổi cách nhìn về chi phí tuân thủ trong hợp nhất báo cáo tài chính

Tháng Mười 8, 2025

Nhiều CFO vẫn xem hợp nhất báo cáo tài chính là một nhiệm vụ tuân thủ bắt buộc, thay vì một khoản đầu tư mang lại giá trị lâu dài. Tuy nhiên, trong kỷ nguyên của dữ liệu minh bạch và chuẩn mực quốc tế, đã đến lúc các lãnh đạo tài chính cần thay đổi góc nhìn: chi phí tuân thủ không chỉ là gánh nặng, mà là cơ hội để tái cấu trúc quy trình và nâng cao năng lực quản trị toàn doanh nghiệp.

Chi phí tuân thủ “khoản chi ẩn” trong hành trình minh bạch tài chính

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, việc công bố báo cáo tài chính hợp nhất đã dần trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các tập đoàn, tổng công ty. Đây không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là thước đo uy tín và năng lực quản trị của doanh nghiệp trước cổ đông, nhà đầu tư và đối tác.

Thực tế cho thấy, không ít tập đoàn tại Việt Nam vẫn đang dựa vào phương pháp hợp nhất thủ công hoặc bán thủ công trên Excel và các phần mềm rời rạc. Điều này khiến quy trình hợp nhất trở thành “gánh nặng mùa chốt sổ”, kéo dài thời gian xử lý, phát sinh sai sót và làm tăng đáng kể chi phí tuân thủ (compliance cost). Đáng nói, đây là loại chi phí khó định lượng trên sổ sách, nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh dài hạn của doanh nghiệp.

Chi phí tuân thủ trong hợp nhất tài chính thường không dễ nhận thấy ngay lập tức. Nó nằm ở áp lực nhân sự phải làm việc ngoài giờ liên tục trong mùa chốt sổ, ở chi phí kiểm toán phát sinh khi dữ liệu bị sai lệch, và cả những rủi ro pháp lý khi doanh nghiệp chậm nộp báo cáo hoặc công bố thông tin chưa chính xác. Quan trọng hơn, chi phí tuân thủ còn là chi phí cơ hội bị đánh mất. Khi báo cáo hợp nhất không kịp thời, doanh nghiệp có thể bỏ lỡ cơ hội quan trọng để huy động vốn, tham gia thương vụ M&A, hay đưa ra quyết định chiến lược đúng thời điểm. Những chi phí này tuy khó định lượng ngay trên sổ sách, nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến sức cạnh tranh dài hạn của tập đoàn.

“Cái giá” của sự thủ công, khi con người bị mắc kẹt trong Excel. Ảnh sưu tầm

Một trong những phần chi phí tuân thủ khó đo lường nhất chính là thời gian và năng lực bị lãng phí. Ở nhiều tập đoàn, việc hợp nhất thủ công trên excel đồng nghĩa với việc hàng chục kế toán viên phải nhập liệu, đối chiếu và loại trừ giao dịch nội bộ bằng tay. Những thao tác lặp đi lặp lại này không tạo ra giá trị quản trị mới, nhưng lại tiêu tốn phần lớn quỹ thời gian và sức sáng tạo của đội ngũ kế toán.

Khi phải chạy sổ không ngừng, đội ngũ kế toán bị giới hạn trong vai trò hành chính, nghiệp vụ, thay vì phát huy năng lực phân tích tài chính, hỗ trợ giám đốc tài chính trong hoạch định chiến lược hay tối ưu dòng vốn.

Từ chi phí tuân thủ đến chi phí hệ thống, bước chuyển từ tiêu hao sang đầu tư

Chuyển từ “chi phí tuân thủ” sang “chi phí hệ thống” là một bước ngoặt trong tư duy quản trị tài chính của Doanh nghiệp. Thay vì tiếp tục chi trả cho quy trình thủ công lặp lại, doanh nghiệp lựa chọn đầu tư vào giải pháp hợp nhất báo cáo tài chính hiện đại, một khoản đầu tư không chỉ để tuân thủ, mà để tối ưu, minh bạch và tăng tốc.

Đúng là chi phí hệ thống thường được nhìn nhận như một “gánh nặng ban đầu”. Doanh nghiệp phải đầu tư cho phần mềm, triển khai, tích hợp dữ liệu, đào tạo nhân sự. Nhưng về bản chất, đó không phải là chi phí tiêu hao, mà là khoản đầu tư sinh lợi (ROI), có khả năng hoàn vốn và tạo giá trị bền vững. Khi hệ thống hợp nhất báo cáo tài chính đi vào vận hành ổn định, doanh nghiệp có thể rút ngắn chu kỳ hợp nhất từ vài tuần xuống chỉ còn vài ngày, giảm sai sót và chi phí kiểm toán nhờ dữ liệu minh bạch, dễ truy vết.

Quan trọng hơn, hệ thống giúp tái định vị vai trò của đội ngũ kế toán. Từ “người nhập liệu”, họ trở thành “người tư vấn”, những chuyên gia hiểu và phân tích dữ liệu. Thay vì dồn toàn bộ sức lực để chốt số liệu, đội ngũ kế toán có thêm thời gian tập trung vào các công việc mang lại giá trị cao hơn như phân tích chỉ số hiệu quả, đánh giá rủi ro tài chính hay xây dựng kịch bản cho các thương vụ mua bán sáp nhập (M&A), trở thành người đồng hành cùng hỗ trợ lãnh đạo trong việc hoạch định chiến lược, dự báo rủi ro tài chính hay tối ưu dòng vốn, kịp thời để đưa ra quyết định nhanh, chính xác và hiệu quả hơn.

Ban lãnh đạo có dữ liệu chuẩn hóa, sẵn sàng phục vụ các quyết định chiến lược. Ảnh FPT CFS

Đây chính là giá trị vô hình nhưng bền vững của khoản đầu tư chi phí hệ thống, nhằm giải phóng con người khỏi công việc cơ học, để tập trung vào tư duy quản trị và tạo giá trị thực.

Bài học từ thực tiễn: Đầu tư để chủ động, không chỉ để tuân thủ

Một tập đoàn lớn trong lĩnh vực logistics tại Việt Nam, sở hữu gần 80 bộ sổ kế toán, hàng chục công ty con, công ty liên kết và cả đơn vị ở nước ngoài. Trước đây, doanh nghiệp thường phải mất nhiều tuần mới có thể hoàn tất việc hợp nhất số liệu. Khó khăn không nằm ở việc xử lý sai, mà ở chỗ dữ liệu được tổng hợp từ nhiều hệ thống và phần mềm khác nhau, khiến quy trình thủ công trở nên phức tạp, tốn kém cả thời gian lẫn nguồn lực.

Sau khi triển khai hệ thống hợp nhất báo cáo tài chính FPT CFS, tập đoàn này đã chuẩn hóa dữ liệu thông qua một hệ thống tài khoản chung, tự động loại trừ giao dịch nội bộ, xử lý chênh lệch tỷ giá và lợi thế thương mại ngay trong hệ thống. Nhờ vậy, chu kỳ hợp nhất rút ngắn xuống chỉ còn 5–7 ngày, báo cáo minh bạch, dễ kiểm toán và được phê duyệt nhanh chóng. Ban lãnh đạo có cơ sở dữ liệu chuẩn hóa, sẵn sàng phục vụ các quyết định chiến lược.

Toàn bộ hệ thống hợp nhất BCTC này chỉ mất khoảng 5 tháng để triển khai và đưa vào vận hành. Nếu so sánh chi phí tuân thủ phải chi trả trong nhiều năm trước đó với khoản đầu tư một lần cho hệ thống, doanh nghiệp đã đạt hiệu quả hoàn vốn trong vòng chưa đầy 2 năm, một minh chứng rõ ràng rằng chi phí hệ thống không phải gánh nặng, mà là khoản đầu tư sinh lợi.

Với góc nhìn của một CFO, bài toán lúc này không còn là đầu tư bao nhiêu mà là có thể trì hoãn đến bao lâu. Bởi trong bối cảnh doanh nghiệp cần tuân thủ chuẩn mực quốc tế (IFRS), đòi hỏi minh bạch thông tin và tốc độ ra quyết định ngày càng cao, chi phí tuân thủ sẽ tiếp tục phình to nếu quy trình thủ công vẫn được duy trì.

Chi phí tuân thủ là “chi phí chìm”, cứ mỗi kỳ báo cáo lại phát sinh, nhưng không tạo thêm giá trị. Ngược lại, chi phí hệ thống là khoản đầu tư chiến lược chỉ thực hiện một lần, có giá trị tái sử dụng và khả năng mở rộng. Nếu Doanh nghiệp đầu tư sớm, chi phí hệ thống này không chỉ mang lại hiệu quả tài chính mà còn củng cố niềm tin của cổ đông nhà đầu tư, nâng cao năng lực quản trị và tạo lợi thế cạnh tranh, xây dựng nền tảng phát triển bền vững. Đây là sự lựa chọn chiến lược mà các lãnh đạo tài chính cần cân nhắc ngay từ hôm nay.